پایِ بلوبری آقای رید

یادداشتی بر فیلم مرتد Hertic 2024

آقای رید دو مبلغ مذهبی کلیسای مُرمِن*، خواهر بارنز و خواهر پاکستون را به صرف پای بلوبری به خانه‌اش دعوت می‌کند، رید با مطرح کردن سوالی درباره‌ی حمایت مورمون‌ها از رسمِ زن ستیزانه‌ی چند همسری مردان، از همان ابتدا دو دختر جوان را برای پاسخگویی به چالشی سخت فرا می‌خواند، در ادامه او از شک و تردیدهای خود می‌گوید و سوهاضمه معنوی‌اش را با دیالوگ زیر شروع می‌کند:

وحی خداوند، از طریق انسان به مردم میرسه و ذات آدم هم با نقص و گناه و دروغ عجین شده، پس از کجا معلوم که وحی‌ها واقعین؟

خواهر بارنز که تجربه زیستی و مطالعاتی کافی جهت پاسخ دادن به این شبهات را در خود و همراهش نمی‌بیند، تصمیم می‌گیرد این سوالات را به اسقف کلیسا ارجاع بدهد، اما شمعی که با عطر پای بلوبری در گوشه‌ای می‌سوزد، به او می‌فهماند که دعوت آقای رید برای صرف پای بلوبری صرفا یکـ تله بوده است.

جدیدترین فیلم اسکات بک و برایان وودز که پیش از این فیلمنامه یک مکان ساکت* را نوشته‌اند، اثری خاص در ژانر وحشت است و تلاش می‌کند ایمان به خواب رفته را بیدار کند. یک فیلم مذهبی با درون‌مایه وحشت که اعتقادات سرسری را زیر سوال برده و بیش از آنکه مخاطب را با فضاسازی و جلوه‌های بصری بترساند، از نادانی‌اش می‌ترساند و درست در لحظه‌ای که مخاطب در ذهنش به جدال با این جهل بر‌می‌خیزد، آقای رید به دو خواهر روحانی جوان پیشنهاد می‌دهد که از این ترس ندانستن خود را رها کنند. رید معتقد است تنها راه اطمینان از درستی اعتقادات، ملاقات با خداوند است.

اگر همه اعتقاداتت خرافات باشه، تو کجای زندگیت واستادی؟ من حاضرم خدا رو نشونتون بدهم، به شرطی که حاضر باشید بمیرید. بدون درد، یک مرگ موقتی ترسناک نیست.، ندونستن ترسناکه…

رید در خانه‌ی خود پیامبری از رستاخیز برگشته دارد و جدال بارنز و رید بر سر این پیغمبر از زیباترین لحظات فیلم است، تاکید رید بر معجزه بودن و زنده شدن پیامبر خانه‌اش و اصرار بارنز بر شعبده‌بازی پیامبر دروغین. رید که خود را حریفِ ایمان بارنز نمی‌بیند، می‌داند که برای نابودی او باید خدایی را که از رگ گردن به او نزدیک‌تر است را بزند و می‌زند.

گرچه فیلم مرتد پرده میانی باشکوهی برای زیر سوال بردن ایمان کورکورانه و اعتقادات بی‌پایه و اساس و ارثیه‌های مذهبی دارد ولی در ابتدا و انتها بدجور می‌لنگد و جای تعجب دارد، فیلمی با این محتوا و مضمون بکر که به جای ترس‌های سطحی، به بررسی عمقِ باورها و ریاکاری‌های مذهبی می‌پردازد، چرا در سکانس ابتدایی با مطرح کردن دیالوگ‌هایی پوچ درباره کاندوم و فیلم پورن، شروع می‌شود؟ مرتد در دقایقِ انتهایی هم مشابه صحنه‌های ابتدایی افت و خیزهایی دارد، متاسفانه نه بازیگر، نه کارگردانان اثر از پس به تصویر کشیدن زیبایی آنچه در فیلمنامه برای لحظات آخر نگاشته شده برنیامده‌اند، درنتیجه آخرین سکانس مرتد، به جای یک صحنه به یادماندنی، نمایشی مصنوعی از کار درآمده است.

مرتد با بازی درخشان هیو گرانت در نقش رید، یک فیلم خوب برای علاقمندان به سینمای رازآلود است و برخلاف دیگر آثار ترسناک در پایان، از بی‌محتوایی رنج نمی‌برد و سوال زیر را هم برای مخاطبانش به یادگار می‌گذارد:

یک فیلسوفی چینی روزی یک سوالی از خودش می‌پرسه: من یک مرد بودم که خواب دید پروانه است، یا الان یک پروانه‌ام که خواب می‌بینه مرد بوده؟

و
در انتهای فیلم پروانه هم هست و هم نیست.

طوبا وطن‌خواه